واژه ی قالی در نوشته هاي بازمانده از زبان پهلوي براي قالي نفيس واژه بُپ يا بوپ (bop/bup) و براي فرش و نمد واژه نمت(namat) و براي فرش، جامه و بستر واژه ويسترگ (vistarg) آمده است كه از ويسترتن(vistartan) به معني گستردن مي آيد.
بوب در لغتنامه دهخدا به معني فرش و بساط خانه آمده است. فرش را انبوب نيز مي گويند كه در ارمني بوب و درپهلوي بوپ آمده.
سابقه فرشبافي را درجهان مي توان به آغاز تمدن بشري مربوط دانست يعني از زماني كه انسان دانست روي زمين سرد و ناهموار نمي تواند زندگي كند. بنابراين از پوست حيوانات شكار شده و سپس از پشم و موي حيوانات براي نرم كردن محل زندگي
خود بهره گرفت و پس از فراگيري روش تنيدن و با تهيه حصير و بوريا، روش بافندگي آغاز گرديد وتوانست با گره زدن پرز بر روي تار و پود و با استفاده از ذهن خلاق خود تابلوهايي بديع ببافد و بر روي زمين بگستراند تا چشم نواز و روح نواز آدمي گردد.
در سالهاي اخيرابزارهاي قالي بافي متعلق به مفرغ يا عصر آهن كشف گرديد كه مي توان قدمت فرشبافي را نزد ايرانيان از هزاره سوم تا هزاره دوم قبل از ميلاد تخمين زد.
همچنين در دره پازيريك واقع در مرز مغولستان فرشي را باستانشناسان كشف كردند كه بعدها به همين نام يعني فرش پازيريك معروف گرديد. اين فرش كه از مقبره يكي از شاهزادگان سكائي ـ قومي كه در زمان هخامنشيان مي زيستند ـ به دست آمده ثابت نمود كه هنر قاليبافي با داشتن قدمتي چندين هزار ساله مربوط به ايرانيان مي باشد.
بسياري از قاليهاي قديمي ايران هم اكنون در موزه هاي ساير كشورها نگهداري مي شوند تا افتخارآفرين ايرانيان در سراسر دنيا گردند.
قالي ها براساس مواد و نوع بافت به انواع : پشمي، چله پشمي، كرك پشمي، تمام ابريشم، گل ابريشم، كف ابريشم و سوف تقسيم مي شوند.
از لحاظ اندازه نيز به : قالي، قاليچه، قاليچه ذرع و نيم، قاليچه دو ذرع، ذرع و چارك، پرده اي، گلكي يا سرانداز، كناره، پشتي، سجاده اي و پادري تقسيم مي شوند. همچنين قاليها را براساس تعداد رجشمار بافت به : ريز بافت، درشت بافت و فرش خرسك؛ و ازنظرمکان بافت به: شهري، روستايي و ايلياتي تقسيم مي كنند.
قالي ها را مي توان به صورت دار عمودي و افقي بافت و نامگذاري آنها بر اساس نوع طرح نقشه اي است كه از روي آن بافته مي شوند؛ مانند: درختي، شكارگاه، شاه عباسي، محرابي و...
هم اكنون در بسياري از شهرها و روستاهاي ايران هنر قاليبافي به صورت پراكنده در خانه ها و يا كارگاه ها انجام مي پذيرد ولي متأسفانه رفته رفته از رونق اين هنر اصيل بومي كاسته مي شود.
آوازه زيبايي چشم نواز و دلنواز قالي هاي دستباف ايراني مديون بافندگان گمنامي است كه در طول تاريخ پر فراز و نشيب اين مرز و بوم توانستند اين هنر را براي آيندگان به ميراث بگذارند و اساتيد بزرگ معاصري كه با همه ناملايماتي كه بر جان وروح اين هنر رفت توانستند قاليهاي ارزشمندي براي ما به يادگار بگذارند. هنوز آواي خوش «دفتين» دخترك قاليباف به گوش مي رسد و زمزمه نقشه خواني هاي او.
بانوي ايراني از ديرباز به هنرمندي معروف بوده و هست؛ و به اميد خدا خواهد بود.
كتاب ها و تأليفات بسياري در زمينه هنر قاليبافي از نويسندگان ايراني و خارجي نگاشته شده و هم اكنون توسط سازمانهايي مانند ميراث فرهنگي، آموزش و پرورش، دانشگاهها و... اين هنرآموزش داده مي شود. موزه فرش ايران و موزه استاد رسام عربزاده در تهران نيز از مراكز ديدني و آشنايي با اين هنر ديرينه مي باشند.
شاه ديگر روز بزم آراست خوب
تختها بنهاد و برگسترد بوب
(رودکي)
نظرات شما عزیزان:
.: Weblog Themes By Pichak :.
